Halaška čipka kao jedan od najvećih simbola Mađara i Mađarske

Halaška čipka jedan je od najpoznatijih mađarskih sibola. Jedini grad u Mađarskoj sa stogodišnjom tradicijom šivanja ove čipke je gradić na jugu zemlje, Kiškunhalaš. U tamošnjem gradskom muzeju izloženi su najljepši i najstariji eksponati.

Obilazeći svijet, eksponati ove poznate rukotvorine prije nekoliko godina prikazani su i banjolučkoj publici na izložbi u Muzeju Republike Srpske, koja je organizovana u saradnji sa Ambasadom Mađarske. Na otvaranju, zajedno sa ambasadorom Mađarske, bila je i direktorka Muzeja iz Kiškunhalaša, Žužana Kiliti.

Predsjednica Udruženja Mađara grada Banja Luka, Iren Milivojević, ističe da se ovaj svjetski poznat brend rodio iz slučajnog susreta čipkarice i vješte šivarice Marie Markovits i lokalnog učitelja likovne umjetnosti Dekanja Arpada.

Halaška čipka je po nastanku postala konkurentna venecijanskoj i briselskoj čipki predstavljanjem radova na božićnoj izložbi Mađarskog društva za primjenjenu umjetnost 1902. godine.

– Motivi halaške čipke bili su redovna pojava na različitim međunarodnim izložbama i sajmovima u Parizu, Londonu i Briselu, a na svoje stranice uvrstili su je i savremeni časopisi kao što su „The Studio“ i „The Sphere“.

Tehnika šivanja čipke nije nepoznata među čipkarima. Raznolikost šavova, lanene niti i efekat odabira šavova između čvrstih linija i ornamenata doprinose skupljim i cijenjenijim rukotvorinama – ističe Milivojevićeva. Secesija koja je imala dominaciju u prvoj deceniji 20. vijeka imala je uticaj na savremene dizajnere. Tipična pojava za tadašnji period bili su motivi labuda, pauna, goluba, zajedno sa cvijećem i girlandama. Na kabinetskim čipkama i podlošcima često su se kombinovali motivi lišća i jelenjih rogova. Moderni dizajneri koristili su tekstilnu umjetnost, a ukrašeni ovratnici i rukavi bili su odlika pripadnika tadašnjeg visokog društva.

Poslije Drugog svjetskog rata važnost je pridavana nekim novim vrijednostima, što je dovelo do postupnog gubljenja popularnosti čipke i čipkarstva.

– Važno je istaći da je halaška čipka zbog svog izuzetnog kvaliteta bila službeni poklon za pripadnike kraljevske porodice i ostale državnike. Mađarskom kralju Karlu Četvrtom i kraljici Ziti halaška čipka je poklonjena u čast njihovog krunisanja. Kao poklon ova čipka je uručena i holanskoj princezi Juliani, Alisi Ruzvelt, kćerki američkog predsjednika, papi Jovanu Pavlu Drugom, japanskoj princezi Hitači i mnogim drugim svjetskim zvaničnicima – kaže Milivojevićeva.

U Mađarskoj je u moderno doba ponovo probuđen međunarodni interes za ovu šivanu rukotvorinu, koja ima status veličanstvenog umjetničkog blaga. Poslije istorijskih, političkih i ekonomskih promjena u Mađarskoj, devedesetih godina 20. vijeka, ponovo je stvorena odgovarajuća kulturna atmosfera za novu revitalizaciju halaške čipke.

(Fokus)