Česi
O nama
Četiri vijeka osmanlijske vladavine u BiH učinila su da ona za najveći broj evropskih zemalja, pa tako i za Čehe, bude izolovana i potpuno nepoznata. Tek kada je Austrougarska 1878. godine uspostavila svoju vlast, BiH se otvorila evropskim narodima, a prije svega onim narodima koji su živjeli na području Austrougarske monarhije. Za njih je to bila egzotična zemlja , potpuno nepoznata i puna avanture. BiH je bila zemlja bogata šumama i rudama, što je uveliko moglo da ojača privredu cijelog carstva. Zato se ubrzano pristupilo podizanju pilana za sječu, obradu i transport drveta, osavremenjivanju starih i otvaranju novih rudnika, izgradnji puteva i željeznica, otvaranju željezara, uspostavljanju telefonskog saobraćaja i drugog. S obzirom da su nedostajali stručni kadrovi austrougarska vlast je uputila javni poziv zainteresovanim školovanim kadrovima da se nasele na ove predjele, uz znatne olakšice. Pozivu su se odazvali pripadnici naroda iz svih dijelova carstva, pa tako i Česi. Zahvaljujući drevnom univerzitetu, koji je postojao još od 14. vijeka u Pragu, Česi su kao obrazovani ljudi mogli da se odazovu pozivu u velikom broju. Oni su u BiH došli iz dva pravca: iz Ukrajine i iz same Češke. Dolaskom u Bosnu i Hercegovinu češki doseljenici su osnivali svoje kolonije, koje su bile organizovane po prirodi posla kojim su se oni bavili. Tako je postojala administrativno-industrijska kolonija u Banjoj Luci, Sarajevu, Bosanskom Brodu, Derventi, Mostaru Usori, Tuzli i Zenici. Druga vrsta kolonija bile su zemljoradničke kolonije i to u Mačinom Brdu kod Prnjavora, Novoj Vesi (Kobaš kod Srpca), Novoj Topoli i Vranduku. Treća vrsta čeških kolonija bila je zemljoradničko-rudarsko-administrativna kolonija, kakva je postojala u Prijedoru.
U samo dvije godine doseljavanja u Bosnu i Hercegovinu se doselilo više od 7.000 Čeha. Između dva svjetska rata taj broj je iznosio 5.886, nakon Drugog svjetskog rata 1.978 da bi se sedamdesetih godina 20. vijeka smanjio na 871, a 1981. godine na 639 Čeha u BiH. Najveći broj Čeha živio je u Sarajevu i Banjoj Luci, a nešto manji u Travniku, Tuzli, Mostaru, Derventi, Tešnju, Prnjavoru, Prijedoru, Zenici, Bihaću i Gradišci. Osim poljoprivrednika, češki doseljenici bilu su činovnici, sudije, zanatlije svih struka, bankari, ugostitelji, ljekari, farmaceuti, učitelji, šumarski stručnjaci, geometri pa čak i vrhnski muzičari. Jasno je da su ovi doseljenici, sa veoma širokim obrazovanjem, imali potrebu da se organizuju u kulturno-umejtnička društva, unutar kojih bi se družili, i prije svega njegovali svoj jezik i kulturu. Takva društva, obično pod nazivom „Češka beseda“ osnivana su u mnogim bosansko-hercegovačkim gradovima, prije svega u Banjoj Luci, Sarajevu, Prijedoru, Mačinu Brdu kod Prnjavora i Novoj Vesi kod Srpca.
U tim društvima se pjevalo i igralo, održavane su predstave na češkom jeziku, a bilo je i različitih sportskih aktivnosti, i tome slično. Neka od tih udruženja postoje i danas pod istim nazivom i s istim ciljevima, kao što su „Češka beseda“ u Sarajevu i Banjoj Luci.
Izvor: “Upoznajmo se! Nacionalne manjine u Bosni i Hercegovini”, Leonard Valenta, Priručnik o kulturi, baštini i tradiciji nacionalnih manjina u BiH, OSCE BiH, 2009. godine
Češka Republika
Češki narod je imao burnu prošlost, ali je sačuvao svoj nacionalni identitet i slovenski duh iako je bio pod stalnim pritiskom neslovenskih, ali i slovenskih naroda. Seoba iz prve postojbine krenula je već u petom vijeku i trajala je punih 200 godina. Naselili su se u centralnoj Evropi na obalama Vltave i Labe.
Poznatiji i uspješniji period kreće od 9. vijeka u eri početka kršćanstva koja su počeli širiti braća Ćirilo i Metodije na staroslovenskom jeziku i uvoditi pismo glagoljicu.To je vrijeme rođenja Praga, kao glavnog grada jedne države koja se samostalno formirala. Češki kralj Pžemisl podigao je utvrđenje na obalama Vltave, na prostoru današnjeg Praga i nazvao g Višegrad. I danas se on uzdiže iznad Vltave. Najuspješniji period prošlosti češke države bio je za vrijeme vladavine kralja Karla IV koji je krunisan u Rimu i imenovan za vladara Češke i velikog dijela Poljske i Njemačke, kao i vođu zapadnog kršćanstva Za vrijeme njegove vladavine Češka dpživljava najveći preporod i biva raskršće između istoka i zapada, sjevera i juga Evrope. Godine 1348. osniva Univerzitet, jedan od tri tada postojeća univerziteta. On se i danas naziva “Karlov univerzitet”. Donio je niz reformi koje su doprinijele procvatu glavnog grada, ali i cijele Češke. Češka republika se nalazi u centralnom dijelu Evrope i sa Poljskom je najzapadnija slovenska zemlja. Ima 10.300.000 stanovnika sa tendencijom smanjivanja broja stanovnika, tako da se danas rađa upola manje Čeha nego prije 20 godina. Prosječni vijek života je 78,5 godina za žene i 72,2 godine za muškarce. Nezaposlenih je vrlo malo, tako da se već osjeća nedostatak radne snage.
Glavni grad je Prag (izvorno Praha) koji ima 1.200.000 stanovnika, i svaki deseti Čeh živi u Pragu. Ostali poznatiji gradovi su Brno, Ostrava, Hradec Kralove Plzenj, Karlove Vary, Liberec, Češke Budejovice i drugi. Češka republika je članica Evropske unije i ima udruženja Čeha u više od 40 zemalja širom svijeta, najviše u SAD, Kanadi, Austriji i nizu drugih zemalja. Posebno je poznata po proizvodnji automobila “Škoda”, “Tatra”, piva ( najveće pivopije u svijetu ), filmskoj in ( više dobitnika “Oskara” ), sistemu obrazovanja, književnosti, muzici, industriji (nekad najrazvijenija industrija u svijetu ).
Udruženja:
- “Česka beseda” udruženje Čeha grada Banja Luka
- Udruženje Čeha “Česka beseda” Maćino Brdo Prnjavor
- Udruženje Čeha “Česka beseda” Prijedor
- “Česka beseda” udruženje Čeha Nova Ves Srbac
Vjerski objekti:
Kontakt:
“ČEŠKA BESEDA” UDRUŽENJE ČEHA GRADA BANJALUKA
Adresa: Cara Lazara broj 22
78 000 Banja Luka
Kontakt: predsjednik Marženka Andulajević
Tel.: +387 51 461 068
Mob.: +387 65 258 063
E-mail: ceskabesedabl@gmail.com
Web: www.snm.rs.ba/cesi